BOYA NASIL YAPILMALI - YÜZEY NASIL HAZIRLANMALI ?

Yazımız kazanımında iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine, teknik şartnamelere uygun boya yapılması ve boya yapım kurallarına uygun yüzey hazırlama işlemlerini ifade etmeye çalışacağız.

            Boya işleri alçı sıvalı yüzeylere, önceden boya yapılmış yüzeylere, ahşap ve metal yüzeylere basıl boya uygulaması yapılacağını, uygulama esnasında nelere dikkat etmemiz gerektiği ve uygulama araç-gereçlerini içermektedir.

            Alçı ve sıva ile ilgili bilinmesi gerekenleri önceki sıva makalemizde ifade etmiştik. Bu yazımızda bunlara bahsedilmeden inşaat işlerinde boya ele alınacaktır.

            Yaşam alanlarımızın dekorasyonu için önemli olan boyama işlemiyle yaşam alanlarımızı daha etkin kılmak mümkün. Basit ama etkili olan boya uygulaması kimi zaman mevsim geçişlerinde, temizlik için kimi zaman ise yeni bir yaşam alanı oluşturmak, kişisel tasarıma hizmet etmesi ve yüzey korunumu için kullanılmaktadır.

• Boyayı Oluşturan Kimyasallar

Boya temelde 4 ana bileşenden oluşmaktadır.

Bağlayıcılar: bağlayıcıların görevi, boya içindeki kimyasalları birbirine bağlamak ve aynı zamanda boyanın duvara yapışmasını sağlamaktır. Bağlayıcıların olmaması durumunda boya duvara yapışmaz duvardan süzülüp gidecektir. Ayrıca boyanın dayanımı, kuruma süresi, parlaklığı gibi yüzeyde göstereceği davranışları bağlayıcılar etkisindedir.

Pigmentler: pigment boyalara renk veren pas önleme etkisi olan ham maddedir

Solventler: pigment ve bağlayıcıların oluşturduğu yoğun çözeltiyi ince hale getiren bileşendir. Boyanın daha kolay uygulanmasını sağlar. Boyanın yoğun olması ( uygulama ağzında kalın olması) boyanın duvara uygulanmasını zorlaştıracak ve küçük küçük dalgalanmalar oluşturup homojen yayılmasını engeller. Bu yüzden solventlere incelticiler de denilmektedir.

Katkı ve Dolgu Malzemeleri: farklı amaçlara hizmet edecek boyalara alternatif özellikler kazandırmak için kullanılır. Örneğin dış cephede kullanılacak boyalarda su geçirmezlik katkısı, çevre koşullarına maruz kalacak malzeme boyasında korozyona direnç sağlayacak katkılar gibi.

• Boya Çeşitleri

• Parlaklığına göre boyalar: su bazlı(mat), yarı mat, ipeksi mat (saten), parlak boyalar
• Boya incelticisine göre: su bazlı boyalar, sentetik boyalar ( yağlı)
• İç cephe boyaları: astar, ipeksi mat (saten), sentetik (yağlı), akrilik (lateks)
• Dış cephe boyaları: silikonlu, Grenli, Elastik, akrilik (lateks)

su bazlı boyalar, su ile inceltilen boyalardır, silinebilir ve çabuk kuruyan boyalardır ve kokusuzdur.

Su bazlı mat boyalar halk arasında “ plastik boyalar “ olarak bilinir.

Sentetik boyalar, halk dilinde “ yağlı boya “ olarak bilinirler. Neredeyse tüm yüzeylere uygulanabilir, sentetik boyalar sadece sentetik tiner ile inceltilir.

• BOYA YAPILACAK YÜZEYLERİN HAZIRLIĞI

• YÜZEY HAZIRLAMA

Kaliteli ve uzun ömürlü boya uygulamanın en önemli ve temel kural olan boya öncesi yüzeyin kir, toz, yağ ve (mevcut ise) kabarmış eski boyalardan iyice temizlenmesi gerekmektedir. Temizlenmesi gereken bu alanların tespiti göz ve el ile rahatça saptanabilir. Bu uygulama ilerde detaylandırılacak olan boya öncesi astar ve boyanın yüzey aderansı için oldukça önem arz etmektedir.

• Yüzey Hazırlama Araçları

Kağıt zımparalar:40, 80,120,220,400 kum gibi çeşitleri bulunmaktadır bu sayılar zımpara kağıdı taneciklerini mikron cinsinden ölçüsünden ifadesidir. 40 ekstra kalın, 400lük olan ise ekstra incedir. Kalın zımparalar aşındırıcılık gerektiren zımpara işlerinde tercih edilmeli 400lük gibi ekstra ince zımparalar ise parlatma işlerinde tercih edilir.

Sert Kıllı Fırça: yüzey tozlarını temizlemek için kullanılır

Spatula: yüzeyi kazımak, macun veya alçının yüzeye sürülmesini sağlayan çelikten yapılmış el aletidir.

Spatula Küreği: çelikten yapılmış spatulaya yardımcı ekipmandır. Dolgu malzemelerinin spatula ile duvara uygulanırken spatulanın sıyrılması, dolgu malzemesinin spatulaya alınmasına yardımcı olur.

Tel Fırça: eski boyaların kazınması, boya yüzeyinin çapaklardan arındırılması, yüzeyin temizlenmesinde kullanılan el aletidir.

Macun tabancası: su geçirgenliği mümkün alanlarda (kapı, pencere, kenar, aralık ve çatlaklar) özel macunları sıkmak için kullanılan el aletidir.

• Yüzey Hazırlama Kuralları

Boyacılığın altın kuralı yüzey hazırlığının iyi yapılmasıdır yüzey hazırlığı için zaman ayrıldığında boyanın daha güzel göründüğü ve daha uzun ömürlü bir uygulama olduğu fark edilmektedir.

Boya yapılacak bütün yüzeyler için hazırlık mantığı aynıdır. Kir, toz, yağ ve kabarmış alanlar iyice temizlenmelidir. Arındırıldıktan sonra yüzey nemli bir bez ile silinebilir. Temizlik işlemi tamamlandıktan sonra tamirat işlerinde kullanılacak boyaya uygun astar, macun, dolgu malzemesi ve tamirat yapılacak alanlar tespit edilir.

 Kagir yüzeylerin Hazırlanması

• Boyanacak duvarlar spatula yardımıyla eski boyaları kazınarak işe başlanmalı
• Boyanacak duvarda kir, toz, yağ, zift, vb mutlaka temizlenmelidir.
• Düz ve temiz bir yüzey elde etmek için zımpara ve tel fırçadan faydalanılabilir.
• Boyanacak yüzey dikkatle incelenerek çatlak, delik, ve kusurlar tespit edilip küçük çatlaklar ise macun ile büyük çatlaklar ise alçı esaslı dolgu malzemeleri ile kapatılmalı.

Ahşap Yüzeylerin Hazrılanması

• Ahşap yüzeylerde varsa önceki boyalar kazınmalı yüzey mutlaka zımparalanmalı kabarmalar varsa yakılmalı ver muntazam düz bir yüzey elde edilmelidir.
• Varsa çivi delikleri, birleşme yerleri ve çatlakları macun ile doldurulmalıdır.
• Dolgu kuruduktan sonra 220 numara zımpara kağıdı ile liflerin yönünde zımparalanarak düzgün bir yüzey elde edilir.
• Nemli bir bez ile yüzey temizlenir.

Metal Yüzeylerin Hazırlanması

• Paslı ve dökülen yüzeyler tel fırça, çelik yünü veya 80 numara zımpara kağıdı ile temizlenir.
• Yüksek dereceli bir zımpara kağıdı (ör.220) ile yüzey pürüzlerden arındırılır.
• Gerekli yerlerde macun ile doldurulup kuruduktan sonra zımparalanır.
• Metal yüzeylerde astar (antipas) boyalardan önce yüzey nemli bezle silinir.

• Macunlar

Boya öncesinde yüzey tamiratında çatlaklar, çizikler için kullanılan dolgu malzemeleridir. Bütün yüzeyler için kullanılan çeşitleri vardır.

            Yüzeye uygun seçilen macun, dolgu ve düzeltme yapılacak yüzeye spatula ve spatula küreği yardımıyla uygulanır. Çelik mala da kullanılabilir.

            Spatula macun sürülecek zemine yukarıda aşağı bastırılarak macunun daha derin noktalara gitmesi sağlanır. Yüzeyden taşan ve artan macunlar spatula ile toplanır. Kuruma süresi 25 C derecede 4-8 saat arasındadır. Macun kuruduktan sonra zımpara kâğıdı yardımıyla yüzey zımparalanıp tozu alınır.

• ASTAR SÜRME VE BOYA YAPIMI

• Astar

            Her türlü boya öncesi uygulanması gereken astar boya ile yüzey arası aderansı sağlamaktadır. Temizlenmişi tozu kiri alınmış doldurulması gereken yerlerin macun ile doldurulup tekrar zımparalanması ile son bulan yüzey hazırlık aşamasından sonra boya hatalarını en aza indirmek, boya malzemesinden tasarruf sağlamak ve boyanın ömrünün uzamasını sağlayan uygulamadır.

            Tüm astar çeşitleri boya uygulanacak yüzeylerin durumuna göre seçilmelidir. Örneğin su bazlı boyalarda su bazlı astar seçilmeli, solvent bazlı boya uygulanacak ise astar solvent bazlı seçilmelidir.

            Difüzyon özelliğinin fazla olması dolayısıyla boya ile yüzey arasında aderansı arttırır. İnce yapısından dolayı kılcal çatlakların kapatılmasına yardımcı olur. Boyanın örtücülüğünü yardımcı olur boya tasarrufu sağlar. Boya alt yapısında homojenlik sağlar ve boyanın dalgalı olmasını önler. Yüzey emiciliğini azaltır ve boya tasarrufu sağlar.

Yüzeye Astar Sürme

Astar uygulaması başlamadan önce gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. İş kıyafeti, koruyucu gözlük ve maske takılması ihmal edilmemelidir.

            Astar üretici firmanın paket üzerinde verdiği oranlara uyularak hazırlanmalıdır. Örneğin su bazlı bir astarda paket üzerinde verilen 1/10 veya %10 oranında su ilave edilmesi ibaresi bulunuyorsa 10 birim astara 1 birim su ilavesi yapılarak inceltilmelidir. Ve homojen duruma gelesiye iyice karıştırılmalıdır. 4-5 inçlik fırçalar ve rulo yardımıyla astar uygulanır.

            Fırçayı astara kıl boyunun 1/3ü kadar daldırıp fazlalığın kova kenarlarından geri bırakılması sağlanır. Fırçadan astar akışı kesilene kadar beklenir sonra yüzeye uygulanır. Duvar kenarlarından başlanır ve 1x1m kareler oluşturarak uygulanır. Komşu kareye geçene kadar bir öncekinin kurumamasına dikkat edilmelidir ki kat izi oluşmasın. 1.kat ve 2.kat astar uygulamaları arasında 1.kat kurumadan kesinlikle 2. Kata geçilmemelidir.

            1kg astar ile yaklaşık 9-12,5m2 alan astarlanabilir. Astar uygulamasından sonra en az 4 saatlik bekleme süresinden sonra boya uygulanabilir.

• BOYA UYGULAMA

- kirli, tozlu, yağlı, nemli ve kabarmış yüzeylerde boya yapılmamalıdır. Aksi halde boya kendini kusacaktır.

- parlak yüzeyler boya yapılmadan önce zımparalanmalıdır.

- 5 °C derece altındaki yüzey ve ortam sıcaklığında boya yapılmamalıdır.

- yağmurlu havalarda dış cephede boya yapılmamalıdır.

- boya inceltildikten sonra mutlaka homojen hale getirilmelidir.

- ambalaj etiketinde üretici tarafından verilen talimatlara tamamen uyulmalıdır.

- boya uygulaması yukarıdan başlanarak aşağı doğru yapılmalıdır.

- artan boyaların tekrar kullanılabilmesi için boyaların üstü sentetik ise sentetik tiner ile su bazlı ise su ile kapatılıp karıştırılmadan kapak hava almayacak şekilde kapatılmalı

- uygulama araçları sentetik boya yapıldı ise tiner ile su bazlı boya yapıldıysa su ile temizlenip kurutulmalıdır.

- ambalajlar 5°C nin altında güneş ışığına direk olarak maruz bırakılmadan muhafaza edilmeli

 Uygulama Esasları

• Astar su ile ambalaj üstündeki talimata uygun inceltilip yüzeye uygulanır
• Boya için verilen talimata uygun karıştırma oranında boya üzerine ilave edip homojen olana kadar karıştırın
• 5cm ve 10cm parmak rulolar kapı, pencere, ahşap ve metal yüzeylerde, 20cm ve 30 cm peluş rulolar geniş yüzeylerde duvar, tavan vb. , 30 cm üstü rulolar daha geniş cephelerin boyanmasında kullanılır.
• Duvar kenar kısımları kestirme fırçaları ile boyanır. Aynı yönde boyanmasına dikkat edilmelidir.
• Rulo boya kabına daldırıldıktan sonra üzerindeki fazla boyanın kaba akması sağlanmalıdır.
• Ruloyu boyama yüzeyine sürüp fazla baskı uygulamadan sadece yüzey üzerinde gezdirilmesi sağlanmalıdır.
• Boya yapılan yüzeyde boya kurumadan rulo izleri belli olacaktır boya kuruyunca bu izler kaybolur ıslak boyayı izi kaybetmek için aynı yüzeyler tekrar tekrar boyanmamalıdır.
• Katlar arası boyaların eşit dağılmasına dikkat edilmelidir.
• Boya tek doğrultuda yapılmalıdır.

Aşağıda belirttiğimiz işlem basamakları ve her basamakta dikkat edilmesi gerekenler verilmiştir.